Występowanie
Kleszcze są pasożytami żerującymi na skórze zwierząt, żywią się krwią swoich ofiar. Występują niemal w każdym środowisku, można je spotkać w lasach, na łąkach, w parkach, w przydomowych ogródkach. Charakteryzują się zdolnością przystosowywania do każdego typu klimatu i środowiska.
Bytują na trawie lub niskich krzakach, są niewidoczne, ponieważ wiszą na spodzie liści lub źdźbłach trawy. W Polsce największe nasilenie inwazji kleszczy notuje się w okresie wczesnej wiosny do późnej jesieni (ok. 7-8 miesięcy). W tym czasie kleszcze są źródłem (wektorem) szeregu groźnych chorób u zwierząt.
Gatunki kleszczy
W Polsce występują 3 podstawowe gatunki kleszczy:
• Ixodes Ricinus, kleszcz pospolity zwany leśnym lub pastwiskowym od głównego miejsca jego bytowania. Występuje w krajach o zimnym klimacie (Europa, Rosja, Azja Środkowa, Ameryka Północna).
Pasożytuje na psach, kotach, gryzoniach, dorosłych przeżuwaczach (bydło). Jest źródłem boreliozy (choroba Lyme), babeszjozy, erlichiozy oraz bartonelozy.
• Dermacentor Reticulatus, bytuje w lasach, parkach, przydomowych zaroślach, w miejscach ciemnych i wilgotnych. Występuje w strefie klimatu zimnego i umiarkowanego, m.in. w Europie. Pasożytuje na psach i małych gryzoniach. Jest źródłem babesziozy i cytaukszoonozy.
• Rhipicephalus Sanguineus, nazywany kleszczem psim lub kenelowym, który adaptował się do suchego i gorącego klimatu. Jakkolwiek w jego rozwoju wyróżnia się 3 żywicieli, których głównymiprzedstawicielami są zwierzęta mięsożerne. Jest źródłem babesziozy, erlichiozy, hepatozoonozy, riketsjozy, hemobartonelozy.
Kleszcze są źródłem zarazków (wirusów, bakterii, riketsji, pierwotniaków i pasożytów) wywołujących szereg różnych groźnych, często śmiertelnych chorób.
Aby zarazić swojego żywiciela, kleszcz musi go najpierw zlokalizować i przyczepić się do jego skóry.
Szukanie ofiary / żywiciela
Kleszcze wyposażone są w liczne narządy i organy chemotaktyczne (oczy, organy Haller’a, powierzchnie porowate), reagujące na temperaturę, zapach, ruch oraz wydzielane przez ofiarę feromony, dzięki którym identyfikują swoich żywicieli.
W chwili, gdy ofiara przechodzi obok ukrytego kleszcza, przeskakuje on na jego skórę i zaczyna wędrować do miejsca swojego przyczepienia tj. tam, gdzie skóra jest delikatna (głowa, okolice uszu, pachwiny). Przebija skórę za pomocą specjalnego aparatu kłująco – ssącego (hypostomu) i wprowadza do powstałej rany wydzielinę umożliwiającą mu lepsze przywieranie (cement komórkowy). Następnie wprowadza substancję powodującą napływ krwi do miejsca wkłucia i zapobiega jej krzepnięciu. Ofiara nie czuje momentu przebicia skóry i ufiksowania się kleszcza, ponieważ w tym czasie wydzielane są przez niego również substancje znieczulające. Teraz kleszcz może spokojnie rozpocząć ssanie krwi, co jest momentem krytycznym, ponieważ dochodzi wówczas do zainfekowania ofiary.
