Zapalenie ucha zewnętrznego to przypadłość, która jest częstym problemem w gabinetach weterynaryjnych. Schorzenie to ma złożoną etiopatogenezę – można rozróżnić zapalenie ucha zewnętrznego pierwotne, wtórne oraz nawracające. Przyczyny pierwotne to w większości zaburzenia dermatologiczne i endokrynologiczne, ale też pasożyty oraz urazy. Do przyczyn wtórnych zaliczyć można bakterie takie jak: Staphylococcus spp., Streptococcus spp. czy Pseudomonas spp. i grzyby drożdżopodobne – Malassezia spp., Candida spp. Zarówno bakterie jak i grzyby są też czynnikami podtrzymującymi zapalenie. Ponadto występować mogą czynniki predysponujące, czyli takie, które ułatwiają wystąpienie otits externa, ale same w sobie go nie wywołują. Są to między innymi: kształt małżowiny usznej, wilgotność i niedrożność kanału słuchowego czy nadmierne owłosienie. Czynnikami predysponującymi są też efekty nieprawidłowej pielęgnacji lub leczenia. Największy problem diagnostyczny stwarza sytuacja, w której zapalenie ucha zewnętrznego powodowane jest zarówno przez czynniki pierwotne, wtórne i predysponujące. Dochodzi wtedy do wystąpienia zapaleń nawracających, niepoddających się leczeniu.
W sytuacji, w której otitis externa jest problemem przewlekłym, trwającym powyżej 6 tygodni, może dochodzić do pogłębiania się procesu zapalnego, który zaczyna dosięgać również ucho środkowe (otitis media), a nawet ucho wewnętrzne (otitis interna). Zapalenie ucha środkowego najczęściej rozwija się, gdy w kanale słuchowym obecne są zmiany rozrostowe utrudniające usunięcie wysięku lub gdy zapalenie ucha zewnętrznego wynika z obecności ciała obcego, które powoduje perforację błony bębenkowej. W przebiegu zapalenia ucha środkowego dochodzi do gromadzenia się wysięku zapalnego o charakterze krwotocznym, surowiczym lub ropnym. Na skutek tego dochodzi do uwypuklenia, zmiany barwy, a nawet zgrubienia, pomarszczenia i zwapnienia błony bębenkowej. Trafna diagnoza zazwyczaj stawiana jest po dłuższym czasie, gdy dochodzi do ciągłych nawrotów zapaleń ucha zewnętrznego, które nie poddają się łatwo leczeniu. Samo rozpoznanie zapalenia ucha środkowego nie jest również najłatwiejsze – badanie radiologiczne może nie wykazać zmian wysiękowych, dlatego wskazane jest wykonanie badania tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Tomografia komputerowa jest „złotym standardem” stosowanym przez większość lekarzy weterynarii. W większości przypadków objawy zapalenia ucha środkowego przypominają objawy zapalenia ucha zewnętrznego i obejmują świąd, potrząsanie głową, ból, który może być również związany z otwieraniem pyska oraz wspomnianą już obecność wysięku. Zapalenie ucha środkowego może powodować pojawianie się objawów neurologicznych: uszkodzenie nerwu twarzowego, zespół Hornera, ewentualnie zespół przedsionkowy.
Zespół Hornera jest zespołem objawów okulistycznych, które pojawiają się w wyniku przerwania bądź uszkodzenia włókien współczulnych, które unerwiają gałkę oczną i okoliczne mięśnie. Przyczyny anatomiczne sprawiają, że unerwienie przywspółczulne jest mniej podatne na uszkodzenia niż unerwienie współczulne, które jest zdecydowanie bardziej skomplikowane i rozbudowane, a przez to narażone na uszkodzenia. Bardzo ważne, by lekarz weterynarii podczas postępowania diagnostycznego dokładnie ustalił miejsce uszkodzenia nerwów, ponieważ miejsce to ma wpływ na przebieg choroby, rokowanie i leczenie. Najczęściej spotykany jest zazwojowy zespół Hornera, którego przyczynami są uszkodzenia głowy i szyi występujące jako wynik wypadków drogowych, urazy tępe oraz zapalenie ucha zewnętrznego i środkowego. Objawy kliniczne występują zazwyczaj jednostronnie i obejmują zwężenie źrenicy (myosis), opadanie górnej powieki i zwężenie szpary powiekowej (ptosis) oraz cofnięcie gałki ocznej (endophtalmus). Dodatkowo, na skutek rozszerzenia naczyń włosowatych, występować może lokalne podwyższenie temperatury, a także przekrwienie błony śluzowej jamy nosowej oraz przejściowe obniżenie ciśnienia śródgałkowego. Rzadziej występującymi objawami są nadmierne ślinienie i trudności w przyjmowaniu pokarmu.
Jeśli przyczyną zespołu Hornera jest zapalenie ucha środkowego rokowanie jest zazwyczaj dobre, a leczenie łatwiejsze niż w przypadku zmian dotyczących neuronów przedzwojowych. Leczenie polega na usunięciu przyczyny, czyli zapalenia ucha zewnętrznego i środkowego. Ważne, by przed wdrożeniem leczenia starannie wykonać badanie kliniczne, otologiczne oraz cytologiczne i ewentualnie posiew bakteriologiczny materiału pobranego z kanału słuchowego – pozwoli to wdrożyć odpowiednie preparaty do terapii miejscowej i ogólnej. Leczenie powinno trwać kilka tygodni, natomiast kontrolne wizyty zwierzęcia w gabinecie weterynaryjnym powinny odbywać się co 2 tygodnie.
Aby zapobiegać przechodzeniu procesu zapalnego z ucha zewnętrznego w głąb kanału słuchowego ważne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej, która wskaże przyczynę pierwotną otitis externa. Poznanie podstawowej przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego pozwoli również zapobiec nawrotom tego problemu. W przypadku wystąpienia stanu zapalnego w kanale słuchowym polecamy stosowanie preparatów VET PROTECTOR USZY. Preparaty te zapewniają komplementarną terapię – VET PROTECTOR PRO USZY – START to specjalistyczny płyn usuwający nadmiar woskowiny, przeznaczony do stosowania w gabinecie weterynaryjnym, natomiast VET PROTECTOR USZY – PLUS jest preparatem przeznaczonym do pielęgnacji uszu przez opiekuna w domu.
BIBLIOGRAFIA:
- Pomorska-Handwerker D., Guzera M. „Otitis externa – rozpoznawanie i leczenie. Klasyfikacja przyczyn choroby” Magazyn weterynaryjny 06/2019.
- Sapierzyński R. „Powikłania zapalenia ucha zewnętrznego u psów i kotów” Życie weterynaryjne 90(8)/2015.
- Rosychuk R.A.W „Management of otitis externa/media in the dog and cat”.
- Taszkun I. „ Postępowanie diagnostyczne w przypadku otitis externa u psów” Życie weterynaryjne 88(4)/2013
- Madany J., Wrześniewska K. „Zespół Hornera u psów i kotów – okulistyczny sygnał występowania chorób o zróżnicowanym charakterze” Życie Weterynaryjne 93(10)/2018.
- Ofri R.: Neurookulistyka, W: Okulistyka weterynaryjna Slattera. Maggs D.J., Miller P.E., Ofri R. Elsevier, Urban and Partner, Wrocław 2009, 351–388.
- Penderis J.: Diagnosis of Horner’s syndrome in dogs and cats. In Practice. 2015, 37, 107–119.
